زمینه و هدف:
در طب ایرانی قواعد مفصل علمی درباره حفظ سلامتی در شرایط مختلف وجود دارد. یکی از این اصول مهم، قاعده راهبردی حفظ الصحه به مثل و درمان به ضد است. که درباره آن بین حکما تفاوت آراء و نظرات وجود دارد و همچنین برداشت‌های مختلفی نیز در حال حاضر وجود دارد. در این مقاله سعی بر این است که با طرح نظرات متفاوت در اینباره به شرح و بسط آنها بپردازیم. و در نهایت با توجه به مبانی طب سنتی، صحیح‌ترین نظرات را تبیین کنیم.
مواد و روش‌ها:
متون معتبر مانند قانون، خلاصه الحکمه، مفر‌ح القلوب و… مورد بررسی قرارگرفتند. مطالب مربوط به حفظ الصحه در شرایط مختلف سلامتی و بیماری، بررسی شدند. و متون مرتبط با آن در نرم‌افزار نور بررسی و با استفاده از کلید واژه هایی مانند حفظ الصحت، سلامتی، مشاكل، ممائل، مخالف مورد جستجو قرار گرفتند. سپس یافته‌های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند و اختلافات و اشتراکات بررسی و جمع‌بندی شدند.
یافته‌ها:
دو دیدگاه در مورد حفظ الصحه به مثل به ویژه در امر تغذیه وجود دارد. یک دیدگاه اینکه حفظ الصحه به مثل وقتی حاصل می‌شود که غذا قبل از ورود به بدن مزاجی شبیه مزاج شخص مصرف کننده در حالت سلامت و تعادل داشته باشد. و دیدگاه دیگر این که حفظ الصحه به مثل در حالت صحت وقتی حاصل می‌شود که بعد از ورود غذا به بدن. و تأثیر و تأثر از عواملی مثل کبد و دستگاه گوارش در نهایت خلط حاصله مشاكل مزاج شخص باشد نه قبل از ورود غذا به بدن.
نتیجه‌گیری:
به نظر می‌رسد بر طبق مبانی طب ایرانی، در صورت وجود صحت تامه، حفظ صحت به مثل است. و در صورت انحراف از اعتدال مزاج شخصی در شرایط سلامت، حفظ و ارتقا صحت به مخالف است. و در صورت انحراف از اعتدال مزاجی در شرایط بیماری درمان به ضد است.
